De medezeggenschap vertegenwoordigt de belangen van (een deel van) de studenten aan een onderwijsinstelling. Medezeggenschap bestaat niet zomaar: het is verankerd in de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW).

Medezeggenschappers zijn gesprekspartner van het bestuur en beleidsmedewerkers bij de onderwijsinstelling. Middels onder andere het initiatief-, advies-, informatie- en instemmingsrecht kunnen zij invloed uitoefenen op het te voeren beleid van de onderwijsinstelling.

Medezeggenschappers worden op alle niveaus gekozen door de studenten: op de meeste instellingen vinden hiervoor jaarlijks verkiezingen plaats.

Centraal en decentraal

Medezeggenschap speelt zich af op meerdere niveaus. Overal is er tenminste een centrale raad, die gesprekspartner is van het College van Bestuur (CvB) en inspraak heeft op (een deel van) wat zij doen.

Wanneer de onderwijsinstelling uit meerdere faculteiten of academies bestaat, is hiervoor ook een faculteitsraad. Deze raad is de gesprekspartner van de decaan en/of het faculteitsbestuur.

Op het derde niveau zitten de opleidingscommissies (OC). OC’s geven advies aan de docenten en het onderwijsbestuur van hun opleiding en hebben instemmingsrecht op (delen van) de Onderwijs- en Examenregeling (OER).

Faculteitsraden en opleidingscommissies vormen samen de decentrale raden. 

Gedeeld en ongedeeld systeem

Op instellingen treden twee verschillende vormen van medezeggenschapssystemen op. Bij een gedeeld systeem is er een raad voor de studenten en een aparte raad voor het personeel. Beide raden vormen samen de gezamenlijke vergadering. Bij een ongedeelde raad zijn de personeels- en studentenvertegenwoordigers gecombineerd in één raad.

Instemmingsrecht

Volgens de WHW heeft de centrale-/ universiteitsraad minimaal instemmingsrecht bij het vaststellen of wijzigen van:

• De hoofdlijnen van de begroting, voor het eerst bij de begroting van 2016 (inclusief de kwaliteitsgelden van 2025);
• Het instellingsplan;
• De vormgeving van het systeem van kwaliteitszorg en het voorgenomen beleid in het licht van de uitkomsten van de kwaliteitsbeoordeling;
• Het studentenstatuut;
• Bij een universiteit het bestuurs- en beheersreglement en bij een hogeschool het bestuursreglement;
• De keuze uit medezeggenschapsstelsels;
• Het beleid van het instellingsbestuur bij de toepassing van het profileringsfonds.

Let op! De centrale raad van een hbo-instelling heeft ook instemmingsrecht op de onderwijs- en examenregeling zoals bedoeld in art 7.13 m.u.v. lid 2a t/m 2g tenzij deze taak naar een decentrale taak is overgezet.

Ook heeft de gezamenlijke vergadering van een hbo-instelling instemmingsrecht voor een besluit tot fusie als bedoeld in art 16.16.

Adviesrecht

Volgens de WHW heeft de centrale-/ universiteitsraad minimaal adviesrecht bij het vaststellen of wijzigen van:

• Aangelegenheden die het voortbestaan en de goede gang van zaken binnen de onderwijsinstelling betreffen;
• De begroting, waaruit minimaal de hoogte van het instellingscollegegeld blijkt. Wanneer de minister bij Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) het mogelijk maakt voor onderwijsinstellingen om ook voor honourstracks een hoger collegegeld te vragen, dan moet uit de begroting ook de hoogte van dit collegegeld blijken.
• Het algemeen personeels- en benoemingsbeleid   (enkel de studentengeleding);
• Het beleid ten aanzien van het instellingscollegegelden het collegegeld (enkel de studentengeleding);
• Regeling van het instellingsbestuur ten aanzien van terugbetaling van wettelijk collegegeld   (enkel de studentengeleding);
• De regeling die het instellingsbestuur vaststelt voor de selectiecriteria en de selectieprocedure (enkel de studentengeleding);
• De regeling die het instellingsbestuur vaststelt voor de criteria en de procedure voor dispensatie van betaling van het hogere collegegeld (enkel de studentengeleding);
• De regels die het instellingsbestuur vaststelt met betrekking tot de selectie (enkel de studentengeleding);
• De regels die het instellingsbestuur vaststelt met betrekking tot de studiekeuzeadviezen en –activiteiten (enkel de studentengeleding).

Daarnaast mag er altijd ongevraagd advies worden gegeven.

Het is vaak mogelijk om naast je studie een medezeggenschapspositie in te nemen. Dit kunnen wij van harte aanraden: zo help je je medestudent, leer je hoe een ingewikkelde organisatie zoals een onderwijsinstelling functioneert, en kan je zeer nuttige ervaring opdoen in het behandelen van beleidskwesties en het bekleden van een politieke functie.   

Om een indruk te krijgen hoe het eraan toe gaat bij jouw onderwijsinstelling kan je een raadsvergadering bijwonen, mits deze openbaar is. De vergaderdata kun je in de meeste gevallen vinden op de website van jouw onderwijsinstelling. Daarnaast is het ook aan te raden om huidige of oud-raadsleden te spreken: kijk hiervoor eens in de lijst met ISO’s lidorganisaties wat voor fracties er in jouw stad actief zijn.

De zetels in de centrale raad en de decentrale raad worden middels verkiezingen gevuld. De onderwijsinstelling is verplicht om verkiezingen te organiseren. Informeer jezelf alvast eens over wanneer de verkiezingen zijn op jouw onderwijsinstelling en wat je hiervoor moet doen. Op sommige instellingen dien je op persoonlijke titel verkozen te worden, op andere kan je onderdeel zijn van een studentenpartij.

Je hoeft niet meteen verkozen te worden om impact te kunnen maken op het onderwijs! Veel raden organiseren inspraakmomenten, en bij studentenpartijen is het vaak mogelijk om mee te praten over de standpunten van de organisatie en de verkozen leden te helpen met inhoudelijke kwesties. Op opleidingsniveau helpt het vaak enorm om de vakênquetes in te vullen en hiermee feedback te geven op het vak en de docent.

Het korte antwoord: ja! Het College van Bestuur stelt middelen uit het studentenondersteuningsfonds (eerst: profileringsfonds) beschikbaar voor de centrale-/ universiteitsraad en de eventuele faculteitsraden, deelraden en commissies. De centrale-/ universiteitsraad stelt in het reglement voor de zaken van huishoudelijke aard vast hoe deze middelen worden verdeeld.

Bij geschillen is het altijd aan te raden om contact op te nemen met het ISO. Wij kunnen je op basis van je persoonlijke casus verder helpen. Ook bieden wij toegang tot het Landelijk Studenten Rechtsbureau (LSR), die eventueel extra juridische expertise kan leveren.