Durven studenten alles te zeggen of te schrijven? Daar heeft Technopolis, naar aanleiding van een motie, onderzoek naar gedaan. Vandaag werden de resultaten gepubliceerd. Hieruit blijkt dat ruim één op de drie studenten terughoudend is in hun uitingen naar medestudenten en één vijfde van de studenten dit ook is in gesprekken met docenten. Deze vorm van zelfcensuur, waarbij studenten hun gedachtegang voor zich houden uit angst voor negatieve consequenties, zorgt ervoor dat studenten bijvoorbeeld minder vragen durven te stellen of hun standpunt niet delen. Het Interstedelijk Studenten Overleg (ISO) maakt zich zorgen over deze ontwikkeling. ISO-voorzitter Demi Janssen: “Binnen het hoger onderwijs zou een cultuur moeten heersen waarbij studenten zich veilig voelen om van elkaars ideeën te leren. Deze verontrustende cijfers laten zien dat er nog te vaak géén sprake is van zo’n veilige leercultuur. Dit belemmert niet alleen het leerproces, maar tast ook de sociale veiligheid binnen een onderwijsinstelling aan.”
Studenten durven zich niet altijd te uiten
Dit onderzoek toont aan dat, afhankelijk van de studieactiviteit, maar liefst 10 tot 34 procent van de studenten zich beperkt voelt om zich vrij te uiten. Deze beperking voelen studenten niet alleen, zij gedragen zich er ook naar. Zo past maar liefst 1 op de 3 studenten zelfcensuur toe in uitingen naar medestudenten en doet ruim 1 op de 5 studenten dit ook in gesprekken met docenten. Vooral binnen de vakgebieden Recht, de Gezondheidszorg en in zekere mate Economie voelen studenten zich bovengemiddeld beperkt in het doen van uitingen en zijn ze angstig voor negatieve gevolgen van deze uitingen. Studenten vrezen voor een slechte beoordeling of cijfer van de docent, zijn bang voor een slecht imago onder docenten en studenten, of nog erger, houden hun adem in om sociale uitsluiting te voorkomen. Janssen: “Een hogeschool of universiteit moet juist de plek zijn waar je kan leren en fouten mag maken. Angst voor een slecht imago of tegenvallende beoordeling mag dit leerproces niet verlammen. Dan schiet je als onderwijsinstelling je doel voorbij.”
Bedreiging voor de kwaliteit van het onderwijs
Zelfcensuur is een bedreiging voor de kwaliteit van het onderwijs. Op het moment dat studenten niet meer hun eigen gedachtegang durven delen, verdwijnt de diversiteit van perspectieven binnen het hoger onderwijs. Dit heeft schadelijke gevolgen voor de onderwijskwaliteit, zoals het blokkeren van het open debat, waardoor studenten niet meer van elkaars perspectieven kunnen leren of geprikkeld worden om verder te denken dan hun eigen denkbeeld. Daarbij is zelfcensuur ook een onderdrukking van de eigen persoonlijkheid van een student. Studenten die zich niet kunnen uiten op hun eigen manier, kunnen zichzelf niet zijn. Het is zorgelijk dat studenten zich niet bloot durven geven op hun instelling, terwijl het onderwijs juist een plek zou moeten zijn waar je zorgeloos fouten mag maken en daar weer van kan leren. Janssen: “De onderwijsinstelling vormt op deze manier niet meer een warm bad waar studenten zich thuis kunnen voelen, maar een kille plas waar hun professionele en persoonlijke ontwikkeling dreigt te bevriezen.”
Investeren in een sociaal veilig studieklimaat
Een sociaal veilig klimaat is het fundament voor een fijne en leerzame studententijd. Het ISO pleit dan ook voor een veiliger klimaat in en rondom de collegebanken, zodat studenten op dit fundament voort kunnen bouwen en kunnen werken aan hun eigen professionele en persoonlijke ontwikkeling. Hogescholen en universiteiten moeten proactief aan de slag gaan om het studieklimaat te verbeteren. Door binnen het curriculum aandacht te besteden aan sociale veiligheid en diversiteit in perspectieven kunnen er al grote stappen worden gezet. Zo zouden hoger onderwijsinstellingen bijvoorbeeld vakken of workshops kunnen implementeren over diversiteit in standpunten en academisch debatteren. Janssen: “Wij roepen hogescholen en universiteiten op om dit onderzoek dit zien als aan aftrap naar meer aandacht voor een open en veilig studieklimaat. Iedereen binnen het hoger onderwijs moet zichzelf durven uiten, zodat studenten en docenten weer van elkaars perspectieven kunnen leren. Daar is tenslotte het hoger onderwijs voor bedoeld.”
