NU.nl interview met Rob Jetten en Tom van den Brink: ‘renteverhoging niet eerlijk en frustrerend’

Bij D66 staat onderwijs voorop. “Mijn eerste, tweede en derde prioriteit is extra geld voor onderwijs”, zegt fractieleider Rob Jetten. Maar de studentenorganisatie ISO ziet dat anders: “D66 laat steken vallen”, vindt voorzitter Tom van den Brink. Tijd voor een debat.

Van den Brink, sinds juni 2018 voorzitter van het ISO (Interstedelijk Studenten Overleg), had zelf een gesprek tussen hem en Jetten voorgesteld. Er zit zoals hij het zelf zegt “een mooie spanning” tussen de opvattingen van zijn organisatie en die van D66.

De partij was altijd een trouwe bondgenoot van de studenten, maar er zitten scheurtjes in die relatie. “De afgelopen periode was lastig”, zegt hij in de Haagse werkkamer van Jetten. De toren van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) is nog net vanuit het raam te zien.

Die scheurtjes zijn ontstaan door een aantal veranderingen waardoor studenten financieel steeds meer in de knel komen te zitten. Dat kan leiden tot stress, bleek uit een onderzoek dat het ISO liet uitvoeren door Motivaction. In een later stadium wordt het voor studenten met een flinke studieschuld ook lastig om een hypotheek te krijgen.

D66 is daar medeverantwoordelijk voor, vindt Van den Brink. Want de sociaalliberalen tekenden voor een aantal maatregelen die studeren duurder maakt, en daardoor wellicht ook minder toegankelijk.

Renteverhoging ‘niet eerlijk en frustrerend’

De meest in het oog springende daarvan is het leenstelsel waarmee de basisbeurs in 2015 werd afgeschaft. Zo komt meer geld beschikbaar om het onderwijs te verbeteren, zegt D66, maar studenten zien het vooral als een drempel om überhaupt te gaan studeren.

Daar komt de renteverhoging op de studielening vanaf volgend jaar nog bovenop, als die wet binnenkort tenminste wordt aangenomen door de Eerste Kamer.

“Dat vind ik echt jammer”, zegt Van den Brink richting Jetten, die tegenover hem zit. “Een betrouwbare overheid is ook wat waard. Stel: je sluit een telefoonabonnement af en je krijgt vervolgens een naheffing omdat de inkoopkosten toch iets hoger blijken te zijn. Dat is gewoon niet eerlijk en frustrerend.”

Over één ding zijn beiden het sowieso eens: studeren is meer dan zo snel mogelijk de benodigde punten halen. Het draait ook om ervaringen buiten de collegezaal. “Niet zo van: ik moet mezelf ontwikkelen in de kroeg”, haast Van den Brink zich te zeggen. “Jezelf leren kennen, ontplooiing. Dat is de kern van het student-zijn.”

Jetten kan dat alleen maar beamen. “Ontplooien en kansengelijkheid zit in ons sociaal-liberale DNA.”

Toegang tot goed hoger onderwijs is daarbij cruciaal. D66 en het ISO willen om die reden een soepeler bindend studieadvies (BSA). Samen met de strenge eisen voor een masteropleiding, noemt Jetten dit “het doorgeslagen rendementsdenken” in het onderwijs.

“Ik wond mij daar als voorzitter van de Jonge Democraten (de jongerentak van D66, red.) al over op. Want het waren vaak politici die zelf zeven jaar over hun studie konden doen en mij vertelden dat ik in één keer mijn bachelor moest halen.”

Jetten ziet dat dezelfde discussie zich nu opnieuw voltrekt. “Het rendementsdenken zit er bij de VVD en CDA nog wel in.”

Toch stemde de Tweede Kamerfractie van D66 in met het verhogen van de rente op de studielening, niet bepaald een maatregel die de toegankelijkheid bevordert.

“Laat ik het maar meteen zeggen”, zegt Jetten als hij merkt dat dit een terugkerende vraag gaat worden. “Die renteverhoging vind ik een van de lelijkste dingen uit het regeerakkoord als het om onderwijs gaat.” En later in het gesprek: “We hebben het zelf niet bedacht. Het kwam uit de doorrekeningen van de verkiezingsprogramma’s van het CDA en de ChristenUnie.”

ISO-voorzitter Tom van den Brink (links) en D66-fractievoorzitter Rob Jetten (rechts).

NU.nl: D66 had er toch ook niet akkoord mee kunnen gaan?
Jetten: “Ik had graag nog meer geld in het hoger onderwijs geïnvesteerd dan we nu al doen. Onder de vorige kabinetten zag je een kaalslag in het onderwijs. Niet zozeer bezuinigen, maar er werd niet geïnvesteerd in docenten in het primair onderwijs en ook niet in de kwaliteit van het hoger onderwijs.”

“Je kunt niet alle gaten in vier jaar tijd vullen. Ik ben er trots op dat er deze kabinetsperiode bijna 2 miljard euro extra naar onderwijs gaat, maar ik zal niet zeggen dat het genoeg is.”

Is het leenstelsel nog wel een goede maatregel?
Jetten: “Als niemand meer gaat studeren, dan moet je het stelsel ter discussie stellen, maar dat zie ik nu nog niet gebeuren.”

“De maatregel is natuurlijk uit nood geboren, omdat we allemaal vonden dat er meer geld in kwaliteit moest worden geïnvesteerd. Er was een brede coalitie van VVD, PvdA, D66 en GroenLinks die ermee instemde.”

GroenLinks en PvdA denken daar nu anders over.
Jetten: “Dat vind ik eerlijk gezegd goedkoop van die partijen. In hun tegenbegroting was geen extra geld voor onderwijs te vinden.”

“Het is terecht dat het ISO waarschuwt voor de toegankelijkheid van het hoger onderwijs wanneer je de rente verhoogt, maar ik vind een studielening voor een goed carrièreperspectief te verdedigen. Het leenstelsel ter discussie stellen vind ik te vroeg. Ja, als we een pot met goud voor het onderwijs vinden, dan zouden we het leenstelsel kunnen terugdraaien.”

De economie groeit toch de laatste jaren?
Jetten: “We gaan binnenkort onderhandelen over de Voorjaarsnota (een tussentijdse opmaak van de begroting, red.). Ik denk dat dit de laatste keer is dat we meer geld kunnen uitgeven, vanwege de Brexit en een mogelijk afremmende economie. Mijn eerste, tweede en derde prioriteit is extra geld voor onderwijs. Daar zetten we op in.”

Dus het terugbrengen van de basisbeurs ligt wat D66 betreft weer op tafel?
Jetten: “Misschien na de volgende verkiezingen als we weer miljarden extra kunnen investeren, maar dat zit er komend voorjaar niet in. De coalitiepartners hebben andere wensen dan onderwijs.”

Neemt deze coalitie leenangst of stress onder studenten serieus?
Van den Brink: “Nee, dat valt tegen. Wij horen allemaal alarmerende signalen vanuit de samenleving dat lenen kan leiden tot psychische klachten bij studenten.”

“Het regeerakkoord is al meerdere keren opengebroken met de dividendbelasting, het kinderpardon en de loondispensatie bij arbeidsbeperkten. In pensioenonderhandelingen legde het kabinet miljarden op tafel. Onder druk van jongerenorganisaties en de voltallige oppositie kun je toch ook wel die renteverhoging schrappen? Het levert een schamele 226 miljoen euro op. In 2060!”

Jetten: “Ik zou zeggen: richt je pijlen op de andere coalitiepartijen. Ik wil ook extra geld voor onderwijs.”

Van Den Brink: “Ik zie wel dat D66 een kloppend hart heeft voor het onderwijs, maar soms heeft de partij wat last van hartfalen. Kansengelijkheid is mooi, maar houd het simpel. Er moet genoeg geld zijn om te kunnen studeren. Dat is het basisprincipe.”

“Kan die renteverhoging geen gevalletje kinderpardon worden? Dat D66 zegt: we breken een lans voor de generatie van de toekomst. ”

Jetten: “Met het kinderpardon hebben we laten zien dat we een moeilijk besluit kunnen nemen met vier fracties. Hier speelt geld een belangrijke rol. Daarom zetten we met de Voorjaarsnota in op extra geld voor onderwijs en kunnen we een hele hoop dingen weer ter discussie stellen.”

Van den Brink: “De Eerste Kamerleden van D66 zijn erg kritisch. We hebben in ieder geval nog hoop op jullie senatoren.”

Jetten glimlachend: “Mooi!”

Klik hier voor het originele artikel.